Parafia Prawosławna pw. św. Spirydona Cudotwórcy w Mińsku Mazowieckim

Jakby w inny świat dostaje się człowiek, który z pobożnością i bojaźnią Bożą wchodzi do świątyni prawosławnej na drugi dzień po Niedzieli Przebaczenia. Wszystko w cerkwi mówi mu o tym, że nastąpił czas łaski. Bóg daje możliwość każdemu wierzącemu powstania ze snu grzechu, zerwania kajdan grzechu. Trzeba tylko zstąpić w głębiny swego serca, zwyciężyć grzech tam mieszkający i uczynić siebie mieszkaniem Boga. Zamknięta jest Brama Królewska, ciemnymi tkaninami okryte są pulpity, nie słychać uroczystych śpiewów i uroczystego dźwięku dzwonów. Tylko nieliczne lampki oświetlają świątynię, rzadko i przeciągle brzęczy "dzwon postny", na chórze czytanie przeważa nad śpiewem. Nie słychać czytań z pism Nowego Testamentu (w Wielkim Poście Nowy Testament czyta się tylko w soboty i niedziele oraz w Wielkim Tygodniu).

Przed skupioną i skruszoną duszą zjawiają się obrazy starożytnego, minionego świata, świata, który nie został jeszcze odnowiony łaską Pocieszyciela. Wpatrując się w nie, dusza poznaje i czuje, że dla niej nie nastała jeszcze rzeczywistość Nowego Przymierza, gdyż ze względu na swe niedbalstwo nie zwróciła się do Boga. Dlatego, poznając zmysłami swe ubóstwo duchowe, opłakuje swe grzeszne upadki:

Od czego zacząć mam opłakiwanie czynów

Nędznego życia mego? Jakiż początek skargi

Żałosnej dzisiaj uczynię, o Chryste?

O miłosierny, udziel win moich odpuszczenia!

Nuże, dusza nędzna, razem z ciałem swoim,

Wyspowiadaj się Stwórcy wszech rzeczy,

A na przyszłość od dawnej wstrzymaj się pogardy

I ofiaruj pokuty swojej Bogu łzy.

Powyższymi troparionami rozpoczyna się Wielki Kanon św. Andrzeja z Krety, czytany na wieczornych nabożeństwach pierwszych czterech dni pierwszego tygodnia Wielkiego Postu. Ze względu na swą treść, a przede wszystkim ze względu na siłę znajdujących się w nim obrazów ekonomii zbawienia, zdumiewających zmagań duchowych, upadków i powstań sprawiedliwych - kanon św. Andrzeja nie ma równego sobie i w pełni zasługuje na nadane mu miano Wielkiego Kanonu. W języku potocznym nosi on nazwę "Mefimon" (gr. Μεθ ημών ο Θεός, tj. "z nami Bóg"), która została przejęta z greckiego określenia Wielkiego Powieczerza, kiedy to ten kanon jest czytany.

W skład porannych nabożeństw we wszystkie dni Wielkiego Postu wchodzi:

Jutrznia, w zmienionej formie: zamiast pieśni "Bóg Pan nam się objawił" - "Alleluja z wersetami uwielbienia Trójcy Świętej", zaś kanon Jutrzni rozszerzony jest o pieśni Starego Testamentu;
Godziny kanoniczne (pierwsza, trzecia, szósta, dziewiąta) z modlitwą św. Efrema Syryjczyka "Panie i Władco mego życia" z pokłonami do ziemi i szczególnymi postnymi troparionami, w czasie których także czyni się pokłony.

Katyzmy wydzielone z psałterza czytane są nie tylko w czasie Jutrzni, ale również w czasie wszystkich godzin kanonicznych. Czytania szóstej godziny pochodzą z księgi proroka Izajasza.

Po godzinach kanonicznych następują nabożeństwa na obraz i podobieństwo Boskiej Liturgii, z wyłączeniem Kanonu eucharystycznego (cs. izobrazitielnyje lub cs. obiednica), w czasie których śpiewane są na bardzo charakterystyczną postną melodię Błogosławieństwa z pokłonami. Dochodzi jeszcze i szczególna, postna Wieczernia, również z Katyzmą i czytaniami z ksiąg Rodzaju i Przysłów (cs. paremija). W środę i piątek (jak również w czwartek piątego tygodnia) sprawowana jest Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów, a Liturgia św. Jana Chryzostoma celebrowana jest tylko w soboty i w Niedzielę Palmową. W niedziele celebruje się Liturgię św. Bazylego Wielkiego. Posiada to głęboki sens: Boska Liturgia, która jest przeżywaniem Paschy, duchowo jest niezgodna z żalem za grzechy.

Zewnętrzny układ nabożeństwa Wielkiego Postu jest zatem jednoraki, a każdy, kto wnika w wewnętrzny sens codziennie zmieniających się pieśni, odkrywa w nim niewyczerpany skarb lepszych i ukrytych poruszeń odnowionego łaską ludzkiego ducha. Z tego względu zbiór nabożeństw Wielkiego Postu - Triodion Postny - jest księgą, zdumiewającą głębią zawartej w niej mądrości, tak potrzebnej dla wynurzającej się z ciemności do światła duszy.

Na początku Czterdziesiątnicy wspomina się św. męczennika Teodora Tirona. W czasie nabożeństwa ku jego czci święci się "koliwo" - gotowaną pszenicę z miodem. Czyni się tak z następującego powodu:

Cesarz Julian Apostata, aby skalać sumienie chrześcijan, wydał nakaz, by krwią z ofiar składanych ku czci bożków tajnie pokropić całą żywność na rynkach w Konstantynopolu. Wówczas św. Teodor Tiron ukazał się w sennym widzeniu patriarsze Konstantynopola i nakazał, aby chrześcijanie nie kupowali niczego na targu w ten dzień, a przyrządzili w domach warzę (cs. wariewo) i ją spożyli.

Pierwsza niedziela Wielkiego Postu poświęcona jest przez Kościół Triumfowi Ortodoksji. Tego dnia wspomina się święto przywrócenia kultu ikon po zwycięstwie nad herezją ikonoklazmu. Dzięki temu rozjaśnia się prawdziwa istota wizerunków na świętych ikonach oraz ich kultu.

Druga niedziela Wielkiego Postu poświęcona jest wielkiemu ascecie i piewcy modlitwy Jezusowej - św. Grzegorzowi Palamasowi.

Mija trzeci tydzień. W nabożeństwach wielkopostnych następuje przełom. Jeśli do tej pory zasadniczym motywem pieśni liturgicznych była pokuta i skrucha oraz dążenie do odnowienia serca człowieka, to teraz zaczyna się w nich słyszeć coś innego: zbliżanie się czasu Męki Jezusa Chrystusa. Coraz bardziej skruszona jest dusza pokutująca, uległo zniszczeniu obciążające brzemię grzechu, wstrzemięźliwością zostaje odcięta grzeszność ciała. W Kościele zajaśniał znak przychodzącego w odnowione serce Zbawiciela - Najdroższy Krzyż Pański.

W trzecią niedzielę Wielkiego Postu, czyli w Niedzielę Adoracji Świętego Krzyża, w czasie Jutrzni, będącej częścią Całonocnego Czuwania, po wielkiej doksologii uroczyście wynosi się z sanktuarium Życiodajne Drzewo Krzyża. Umieszcza się je pośrodku cerkwi na pulpicie, aby wierzący mogli oddawać mu cześć. Święty Krzyż pozostaje tam aż do piątkowej Liturgii Uprzednio Poświęconych Darów, kiedy to ponownie wnosi się go do sanktuarium. Z tego względu ten tydzień nazywa się Tygodniem Adoracji Świętego Krzyża (cs. krestopokłonnaja niediela). Można przyrównać ją do szczególnego momentu duchowej drogi postu, a mianowicie do czasu, kiedy poszczący pielgrzym, dotąd wspinający się po stromej i ciernistej ścieżce na górę, osiąga w końcu szczyt i ze zdumieniem spogląda na objawiające się mu Niebieskie Jeruzalem, opromienione światłem Wiecznego Słońca - Zmartwychwstałego Pana. Pierwsze promienie tego światła - światła Zmartwychwstania, jaśniejące od Krzyża, kontemplowane są przez Kościół w śpiewie paschalnych irmosów, przewidzianych Typikonem na niedzielę i w niektóre dni Tygodnia Adoracji Świętego Krzyża.

Czwarta niedziela Wielkiego Postu poświęcona jest wielkiemu ascecie z VI w., św. Janowi Klimakowi, autorowi Drabiny - niezmiernie pomocnego dzieła dla rozumienia prawosławnej koncepcji zmagania duchowego (cs. podwig). W piątym tygodniu kończy się zmaganie duchowe płaczu skruchy duszy i jej oczyszczenia oraz rozpoczyna się przygotowanie do spotkania z Chrystusem, idącym do Jerozolimy na mękę. W czwartek w czasie jutrzni (sprawowanej zazwyczaj w środę wieczorem) czyta się Wielki Kanon św. Andrzeja z Krety, do którego dodane są jeszcze tropariony ku czci św. Marii Egipcjanki, jak również czytany jest w określonych momentach służby, podzielony na trzy części, jej żywot. W czwartek dla umocnienia wierzących w czujności celebrowana jest Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów. W piątek wieczorem śpiewany jest Akatyst (gr. Ακάθιστος) ku czci Bogurodzicy - Oblubienicy Dziewiczej - na pamiątkę wyzwolenia świętego miasta Konstantynopola od ataku nieprzyjaciół. Niedziela, jaka następuje po tym tygodniu, również poświęcona jest pamięci św. Marii Egipcjanki. Cerkiew prawosławna poucza wówczas swe dzieci, że niezależnie od tego, jak wielki byłby upadek w grzechu, nigdy nie wolna popadać w rozpacz, bowiem i Maria Egipcjanka była nierządnicą, ale przez pokutę i skruchę stała się wielką świętą.

Przypomniawszy wierzącym raz jeszcze o konieczności pokuty, Cerkiew kieruje się teraz na spotkanie z Chrystusem, idącym na mękę.

Mając już szósty tydzień Wielkiego Postu, śpiewajmy przed świętem,

Palmy przynieśmy Chrystusowi, przybywającemu ze względu na nas na osiołku...

W Poniedziałek Palmowy, na Jutrzni, siedalen po 3 katyzmie

Oto przybywa Chrystus do miasta Betfage, raduj się ojczyzno Łazarza Betanio,

Gdyż tobie ukaże się cud wielki, wskrzeszając Łazarza z martwych.

W Poniedziałek Palmowy, na Jutrzni, 2 trójpieśni pieśń 1, troparion 5

Z gałązkami dobrych czynów i czystości niosąc palmy, przygotujmy się

I powitajmy Chrystusa, idącego do Jerozolimy, jako naszego Boga.

W Poniedziałek Palmowy, na Jutrzni, 2 trójpieśni pieśń 9, troparion 5

Tak dobra, radosna nowina o nadchodzącym przyjściu Pana wieje na duszę od pieśni cerkiewnych, skutkiem czego radośnie bije serce, które zmaga się w poście, przygotowując się do spotkania z Chrystusem. Jednakże radość ta nie jest jeszcze radością doskonałą. We wszystkich nabożeństwach czuje się nadchodzące dni męki. Oto dlaczego przygnębiająco brzmią słowa kanonu:

Znowu idzie do ciebie Chrystus, zabójcza Judeo,

Pragnąc podjąć zbawczą śmierć jako Bóg,

Którego chciałaś zabić kamieniem,

oto do ciebie sam chce przyjść ku twemu zabójstwu,

aby nas zbawić.

W Środę Palmową, na Jutrzni, 2 trójpieśni pieśń 9, troparion 2

W piątek wieczorem szóstego tygodnia kończy się Święta Czterdziesiątnica i dusza prosi Pana, aby uzdolnił ją do uczestnictwa w Jego drodze krzyżowej:

Dobrą dla duszy Czterdziesiątnicę odbyliśmy,

Święty tydzień Twojej Męki

Pragniemy zobaczyć, o Boże Miłujący człowieka,

Aby w nim wysławiać Twoją wspaniałość

I niewypowiedzianą ze względu na nas dobroć Twoją,

Jednomyślnie wyśpiewujemy: Panie, chwała Tobie!

Pieśń 1, ton 8, w piątek 6 tygodnia

cdn.

bp Dionizy (Łukin)

Za: bp Dionizy (Łukin), Wielki Post, w: Prawosławie. Światło ze wschodu, wyd. Prawosławna Diecezja Lubelsko-Chełmska pod red. Krzysztofa Leśniewskiego, Lublin 2009, s. 245-250.

Odwiedź nas:

Odwiedź nas: